Mona Keijzer: EZK pakt door met de digitale agenda voor Nederland. In de afgelopen maanden werd het nieuws beheerst door corona. Nu er wat meer ruimte lijkt te ontstaan voor ander nieuws rijst ons de vraag: hoe staat het met onze digitale agenda? Heeft de pandemie hier nog invloed op gehad? En hoe staat de digitale agenda in verhouding tot de verduurzaming van Nederland? BTG-voorzitter Eric Reij en BTG/TGG directeur Petra Claessen in gesprek met Mona Keijzer, staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat.
Uw portefeuille is de digitale economie. Hoe staat het met de digitale agenda voor Nederland en komt deze in gevaar door de huidige crisis? De overheid heeft immers recent enkele miljarden uitgetrokken voor innovatie.
“Onze ambitie was vóór de crisis om aan de wereldtop te blijven als het gaat om digitale infrastructuur, en die ambitie is onveranderd. Sterker nog, die is alleen maar belangrijker geworden: digitalisering gaat een enorme rol spelen bij de opbouw van onze maatschappij en economie. Een post-coronasamenleving zonder digitalisering is ondenkbaar. Juist nu moeten we daarin dóórpakken. Wanneer we nieuwe technieken enthousiast oppakken, nemen we een economische en maatschappelijke voorsprong. Onze positie als welvarend land hebben we nu eenmaal te danken aan handelsgeest en door steeds een stapje vóór te blijven op concurrenten. De Nederlandse Digitaliseringsstrategie die ik in 2018 presenteerde, blijft daar onverminderd en onvertraagd aan bijdragen. Nog voor de zomer zal ik wederom een update van de strategie naar de Tweede Kamer sturen. Daarnaast pleit ik ook in Europees verband om de digitale plannen van de EU door te zetten en ze als topprioriteit te behandelen.
Wat was het belang van digitalisering tijdens de eerste fase van de coronacrisis en hoe vindt u dat we deze fase van verplicht thuiswerken zijn doorgekomen? Hoe goed was de Nederlandse IT- en telecomsector in staat hierop in te spelen?
“Digitalisering is van grote waarde gebleken tijdens de coronacrisis. Om contact te houden met dierbaren, maar ook om allemaal thuis te kunnen werken en op afstand te kunnen vergaderen. Onze netwerken kunnen het aan, en dat is te danken aan een bestendig telecombeleid en voldoende investeringen door onze aanbieders. Dit wordt ook door de EU erkend in het meest recente rapport ‘Digital Economy and Society Index (DESI)’. Het onderzoek benoemt dat het Nederlandse netwerk in coronatijd ondanks de piekbelasting uitstekend functioneert. Daarmee was corona een ongeplande stresstest voor onze infrastructuur – en die is daar met vlag en wimpel voor geslaagd.
Het is daarbij fijn om te weten dat we allemaal digitaal kunnen werken en overleggen toen het moest, en dat hebben we volgens mij als land ook goed gedaan. Toch ben ik blij dat we stapje voor stapje weer meer in het écht bij elkaar kunnen komen. Voor goede gesprekken is een real-life gesprek toch beter.”
Hoe belangrijk is de digitale infrastructuur en is het mogelijk om bedreiging hiervan te voorkomen met hulp van de overheid?
“Vanwege het grote belang van onze digitale infrastructuur heeft de overheid op meerdere manieren aandacht voor de veiligheid ervan. Het Nationaal Cyber Security Centrum houdt zich als onderdeel van het ministerie van Justitie en Veiligheid bezig met de digitale weerbaarheid van onze zogenoemde vitale infrastructuur. Dat wil zeggen: ze zorgen ervoor dat onze betaalsystemen, elektriciteitsnetten, communicatienetwerken en andere onmisbare zaken zo goed mogelijk beschermd zijn. Ze werken hiervoor samen met nationale en internationale partners. Voor het bedrijfsleven heeft het ministerie van Economische Zaken en Klimaat een specifieke organisatie in het leven geroepen: het Digital Trust Center. Die experts helpen bedrijven met hoe zij verantwoord kunnen ondernemen in een steeds digitalere wereld.”
Hoe kijkt u naar een bedreiging zoals de recente brandstichting op zendmasten?
“Over zendmastbranden kan ik kort en krachtig zijn: vernielingen, sabotage en brandstichting aan zendmasten zijn absoluut strafbaar. We veroordelen dit als kabinet sterk. Door het onklaar maken van zendmasten kun je mensenlevens in gevaar brengen, bijvoorbeeld als daardoor de hulpdiensten plaatselijk niet meer te bereiken zijn. De politie en het Openbaar Ministerie doen onderzoek naar deze kwestie. Het onderzoek heeft in enkele gevallen geleid tot aanhoudingen. Tegelijkertijd vind ik dat we goed moeten nadenken over hoe we de informatie over 5G beter beschikbaar kunnen maken. Daar ben ik over in gesprek met de gemeenten.”
Welke onderwerpen hebben binnen het digitale domein prioriteit?
“Onze Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS) beslaat zo ongeveer onze hele maatschappij: van digitalisering in domeinen als agro en zorg tot het overheidsdomein, van digitale vaardigheden tot cybersecurity, en van grensverleggend onderzoek tot ethische vraagstukken. De NDS wordt elk jaar bijgewerkt om ervoor te zorgen dat we de beste koers behouden. Daar horen prioriteiten bij, al wil het niet zeggen dat er dan voor de andere onderwerpen geen aandacht is.”
Wat heeft het afgelopen jaar de meeste aandacht gehad?
“De zaken die we de meeste aandacht hebben gegeven in de NDS 2.0, die bijna een jaar geleden is gepresenteerd, zijn: artificiële intelligentie (AI), data benutten voor maatschappelijke opgaven en economische groei, digitale inclusie en vaardigheden, digitale overheid, connectiviteit en digitale weerbaarheid. Op alle hierboven genoemde thema’s hebben ondernemers, wetenschap, maatschappelijke organisaties en overheden een extra inspanning willen leveren. Eén treffend voorbeeld hiervan, waar ik trots op ben, is ons nationale actieplan voor AI: het Strategisch Actieplan AI (SAPAI). Nog voor de zomer zal duidelijk worden wat de net genoemde prioriteiten het afgelopen jaar hebben opgeleverd, en welke accenten we voor in het volgende jaar voor ons zien.”
Waar raken digitalisering en duurzaamheid elkaar?
“In de eerste plaats kan digitalisering duurzaamheid een flink handje helpen. Veel mensen denken dat we na corona minder zakelijk zullen gaan reizen. Dat is alleen maar mogelijk omdat we ook prima in staat zijn digitaal te vergaderen – dat hebben we de afgelopen maanden gezien. Minder reizen betekent minder druk op het milieu. Of neem bijvoorbeeld de technologie AI: wij verwachten daar als land veel van. Digitale sleuteltechnologieën als AI gaan ons in de toekomst met enorme rekenkracht helpen bij het vinden van oplossingen waar we anders niet – of veel langzamer – op zouden zijn gekomen. Quantumtechnologie kun je daar ook onder scharen.”
Is digitalisering zelf duurzaam? Neem bijvoorbeeld de datacenters: onmisbaar voor onze steeds digitalere wereld, maar ook grootverbruikers van energie en ruimte.
“Daar hebben we als Rijk over nagedacht samen met de Randstad en Brainport Eindhoven, en we zijn halverwege maart met een Routekaart Datacenters gekomen. Het doel daarvan is: datacenters moeten kunnen groeien, maar wel gebalanceerd. Door dit plan kan dat: warmte uit datacenters kan bijvoorbeeld gebruikt worden voor verwarming van woningen en kantoren. Daardoor levert de datacentersector een serieuze bijdrage aan de energietransitie.”Wat is het belang van een brancheorganisatie als BTG, zijnde vertegenwoordiger van leveranciers en grootgebruikers in ICT- en telecom, voor de markt en voor de overheid?“EZK werkt goed samen met verschillende brancheorganisaties. Er is veel overleg, dat was ook al zo voor corona en dat is nu natuurlijk geïntensiveerd. Ik ben de afgelopen jaren geregeld op werkbezoek gegaan, maar ik heb nog nooit zoveel sectoren en bedrijven gesproken als de afgelopen weken. Van frituurbranche tot kappers, van horeca tot vastgoed. Ik heb daarbij gemerkt dat het enorm helpt om branches te spreken: zij kunnen vaak goed en snel aangeven wat hun achterban nodig heeft en hoe zij tegenover het beleid van de overheid staan.”
Over Mona Keijzer
Mona Keijzer (51) is sinds 26 oktober 2017 staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat in het kabinet-Rutte III. Eerder was zij onder andere lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Keijzers motivatie om staatssecretaris te zijn van Economische Zaken en Klimaat: “Ik kom uit een dorp, Volendam, dat bol staat van economische activiteiten en waar heel duidelijk is dat het midden- en kleinbedrijf het fundament is van de Nederlandse economie. Het verzoek om staatssecretaris van Economische Zaken te worden, voelde dus gelijk heel eigen. Ik zet daarom graag al mijn energie in om ondernemers te ondersteunen en onze economie waar nodig te versterken.”