Het ministerie van Binnenlandse Zaken werkt, in nauwe samenwerking met andere departementen, waaronder het ministerie van EZK, JenV en OCW, aan een visie op de impact van generatieve AI. De visie beschrijft de impact op de samenleving en de verschillende juridische, ethische en technische gevolgen van deze technologie. Er worden bijeenkomsten georganiseerd waarin verschillende ministeries en sectoren met wetenschappers de perspectieven en impact van generatieve AI analyseren. Daarnaast vindt er een Catshuissessie over generatieve AI plaats, georganiseerd door ECP | Platform voor de InformatieSamenleving binnenkort ‘begeleidingsethiekbijeenkomsten’ en worden er in samenwerking met de Nederlandse AI Coalitie burgerbijeenkomsten georganiseerd.
Petra Claessen, Voorzitter van BTG, de branchevereniging voor IT-en communicatietechnologie en Boardmember van BTG Services: “Samenwerken in het algemeen en zeker op dit nieuwe en onbekende gebied van generatieve AI juichen we als BTG toe. We bundelen binnen onze Expertgroep AI relevante partijen én kennis en sluiten graag aan bij dit initiatief van de diverse ministeries.”

Meer dan anderhalf miljoen Nederlanders maken al gebruik van generatieve AI. Een vorm van AI waarbij complexe algoritmes worden ingezet om nieuwe content te creëren, zoals tekst, afbeeldingen of video’s. Een bekend voorbeeld is ChatGPT. Het wordt steeds duidelijker dat deze technologie naast kansen ook risico’s, uitdagingen en ethische dilemma’s met zich meebrengt.

Generatieve AI kan ingrijpende gevolgen hebben. Intensieve discussie hierover zien we terug in het maatschappelijke en politieke debat. Eind maart jl. riep een ingediende Tweede Kamer-motie het kabinet op tot een integrale visie op de toepassing, mogelijkheden en risico’s van nieuwe AI-producten. Deze motie werd door 147 Tweede Kamerleden gesteund en was het startschot van het visietraject op generatieve AI.

Kansen en problemen

Generatieve AI schept mogelijkheden in uiteenlopende domeinen. Het ondersteunt onder andere wetenschappelijk onderzoek naar nieuwe (koolstofvrije) materialen, versnelt en automatiseert de ontwikkeling van medicijnen en draagt bij aan het verminderen van voedselverspilling. Op economisch vlak kan generatieve AI de productiviteitsgroei stimuleren waardoor medewerkers meer tijd hebben voor mensenwerk en creativiteit.

Daarnaast zijn er ook dringende, praktische problemen die nu aandacht vragen. Van de toepassing in het onderwijs tot aan kinderrechten, auteursrechten, privacy aspecten en de representatie van minderheden. Ook is er een goede technische infrastructuur nodig, zodat bedrijven en wetenschappers de kansen van AI kunnen benutten. Betrokken departementen brengen momenteel kansen én risico’s in kaart, in samenwerking met de EU, wetenschappers, het bedrijfsleven, onderwijsinstellingen, maatschappelijke organisaties en andere stakeholders. Er is gekozen voor een open dialoog vanwege het grote politieke en maatschappelijke belang.

Sectorbijeenkomsten

Er worden bijeenkomsten georganiseerd waarin verschillende ministeries en sectoren met wetenschappers de perspectieven en impact van generatieve AI analyseren. 30 juni was de eerste sectorbijeenkomst, met vertegenwoordigers van de Universiteit Utrecht, Hogeschool Rotterdam, gemeente Papendrecht, Filosofie in Actie en de VNG. Centraal stond de mogelijke impact van generatieve AI op desinformatie en de democratie. Een aantal belangrijke inzichten:

De focus op existentiële risico’s van generatieve AI leidt af van de echte problemen, zoals de invloed op de kwaliteit van nieuws en groeiende digitale ongelijkheid.
De overheid moet ervoor zorgen dat maatschappelijke organisaties en onderwijsinstellingen meer betrokken raken bij het ontwikkelen van beleid.
Zorgelijk is de dominante, westerse invloed op de training van data die (racistische) vooroordelen kan bevatten. Maar ook de klimaatimpact van AI en het effect op de werkgelegenheid.